Nerwica – to popularne określenie, pod którym kryją się różne zaburzenia lękowe. W zależności od rodzaju zaburzenia może mieć różne objawy, jednak wspólnym czynnikiem jest odczuwanie silnego lęku, który wpływa na sposób myślenia osoby, jej emocjonalność i często na stan psychofizyczny (problemy ze snem, zmęczenie, drażliwość). Ważnym elementem jest to, że osoba zachowuje zdolność do oceny realności sytuacji, w odróżnieniu od zaburzeń psychotycznych. Zaburzenia lękowe silnie wpływają na osoby chorujące, utrudniając lub uniemożliwiając im funkcjonowanie. Niosą też duże ryzyko wystąpienia innych chorób.
Występowanie oraz przyczyny
Do najpopularniejszych rodzajów zaburzeń lękowych należą kolejno: fobie specyficzne, zespół lęku napadowego, zespół lęku społecznego, zespół lęku uogólnionego. Kobiety są narażone na występowanie zaburzeń lękowych od 1,5 do 2 razy bardziej niż mężczyźni. Fobie kształtują się średnio już w wieku 7 lat, lęk społeczny 13, lęk paniczny 24. Zaburzenia lękowe mają zwykle przewlekły przebieg, z objawami o różnym nasileniu pomiędzy okresami nawrotu i remisji (lęk uogólniony, lęk napadowy) oraz z bardziej przewlekłym przebiegiem (lęk społeczny).
Przyczyny występowania zaburzeń lękowych to interakcja czynników psychospołecznych, np. trudnych sytuacji z dzieciństwa, stresu lub traumy, z podatnością genetyczną, która przejawia się w dysfunkcjach neurobiologicznych i neuropsychologicznych. Co ciekawe, brakuje dowodów na tezę, jakoby zaburzenia lękowe stały się częstsze w ostatnich dziesięcioleciach.
Na czym polegają wymienione zaburzenia?
Fobia specyficzna – lęk przed konkretnymi sytuacjami, zwierzętami, chorobami, czy śmiercią. Lęk pojawia się tu natychmiast po wystąpieniu bodźca. Osoby aktywnie unikają obiektów lub sytuacji, których się obawiają. Obiekt lub sytuacja nie są realnym zagrożeniem lub strach jest nieproporcjonalny. Każdy z nas spotkał pewnie osobę ze strachem przed lataniem, wysokością, pająkami.
Lęk społeczny – silny lęk w niektórych lub wszystkich sytuacjach społecznych. Obawa przed ośmieszeniem się, czy oceną powoduje wycofywanie się z relacji społecznych. Występują tu objawy somatyczne: drżenie rąk, nadmierna potliwość, czerwienienie się, przyspieszone bicie serca. Lęk społeczny nie jest równy nieśmiałości. Występuje również u osób, które nie wykazują tej cechy.
Lęk paniczny – inaczej lęk napadowy, napady/ataki paniki. Silna reakcja organizmu charakteryzująca się odczuwaniem silnego lęku połączonego z objawami somatycznymi, takimi jak m.in. kołatanie serca, drżenie, uczucie duszności, zawroty głowy, zwiększona potliwość. Taki atak paniki jest zazwyczaj nagły, połączony z uczuciem, że wydarzy się coś złego (np. że się umrze). Czasami osoby dowiadują się o tym, że cierpią na to zaburzenie lękowe, gdy po wezwaniu pogotowia okazuje się, że nie ma żadnych podstaw medycznych do złego samopoczucia.
Czasami zaburzenie to współwystępuje z agorafobią. Agorafobia to lęk przed przebywaniem w konkretnych miejscach publicznych, w tłumie, czy wyjściem z domu lub samotną podróżą. Podstawa takiego lęku jest przekonanie, że w przypadku wystąpienia ataku paniki trudno będzie uzyskać pomoc (np. “w tym tłumie trudno będzie udzielić mi pomocy”).
Zespół lęku uogólnionego – lęk w tym wypadku jest niezwiązany z żadną konkretną sytuacją, czy bodźcem. Jego poziom jest nieadekwatny do sytuacji, w jakiej znajduje się osoba. Jest uporczywy i nie ma jednego źródła. O tym rodzaju lęku mówi się – “wolnopłynący”. Osoba chorująca koncentrując się na obawach i potencjalnych zagrożeniach ma problem z realizacją codziennych aktywności.
Zaburzenia lękowe często współwystępują z innymi zaburzeniami lękowymi, depresją, objawami somatycznymi, zaburzeniami osobowości i zaburzeniami związanymi z nadużywaniem substancji.
Koło myślenia
Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe zmagają się często z powtarzającymi, natrętnymi myślami powodującymi lęk. Możemy też mówić o błędnym kole myślenia. Osoba odczuwa silny lęk, natrętne myśli, które silnie oddziałują na organizm, wprowadzając go niejako w stan zagrożenia. W związku z tym pojawiają się różne objawy somatyczne (np. bóle). Gdy pojawią się objawy somatyczne, osoba zaczyna się ich obawiać (lęk o swoje zdrowie), co powoduje jeszcze gorsze samopoczucie psychiczne. A to gorsze czucie się psychicznie, pogłębia objawy somatyczne.
Objawy psychosomatyczne
Nerwice mogą prowadzić do występowania silnych objawów somatycznych, które nie mają swojego medycznego źródła. Częstymi objawami są: nadmierna wrażliwość na bodźce, wszelkiego rodzaju bóle: głowy, żołądka, kręgosłupa; zaburzenia rytmu serca, uderzenia gorąca oraz zaburzenia seksualne.
Leczenie
Bardzo dobre wyniki w przypadku lęku społecznego, panicznego i uogólnionego daje terapia farmakologiczna, czyli zażywanie przepisanych przez psychiatrę leków. Oczywiście, jak w większości zaburzeń psychicznych, najlepiej łączyć ją z psychoterapią. Tutaj dobrze przebadany jest pozytywny wpływ terapii poznawczo-behawioralnej na redukcję objawów. W sytuacji, gdy często odczuwamy lęk, nadmiernie się zamartwiamy, tworzymy scenariusze wydarzeń, czy odczuwamy objawy somatyczne, które według lekarza nie mają podstaw medycznych – warto zgłosić się na konsultację.
